Крвта на Запата не беше пролеана залудно

Со почнувањето на 2006 година, Армијата на Запатистите за Национално Ослободување (Ejército Zapatista de Liberación Nacional), објави дека стартува со таканаречената „Друга Кампања“, која претставува повеќе политички одошто герилски пристап на решавање на социјалните проблеми во Чиапас, но и во целото поле на делување на Армијата. Во интервјуто на Маркос[1] за неговата книга која што треба да излезе во април под наслов "The Other Campaign, The Zapatista Call of Change from Below". Целото интервју ќе го има во книгата која ќе претставува збирка на памфлети, медиски написи, интервјуа и сл. На овој линк имате фрагмент од интервјуто, во кое Маркос зборува општо за Кампањата, за ЕЛЗН, за промените во Јужна Америка (Хуго Чавез, Лула, Кирхнер), за ситуацијата во Аргентина и се поголемиот замав на протести од страна на невработеното и сиромашно население (движењето на пикетеросите – безработните и отпуштени лица), за правата на жените, и на крајот, делот којшто на повеќе го имате преведен на македонски, делот во кој Маркос (на сликата) зборува за дејствувањето на ЕЛЗН во однос на Чиканосите и Латиносите во САД.

КРВТА НА ЗАПАТА НЕ БЕШЕ ПРОЛЕАНА ЗАЛУДНО

ЕЗЛН е Армија, но и масовно политичко движење, пред се` ориентирано кон решавање на социјалната непогода на домородното население од регионот Чиапас во Мексико. Нивните членови се Индијанци, и тоа од племињата Маи (со корени од познатата древна цивилизација). Се декларираат како ултра анти капиталисти, анти глобалисти, заколнати непријатели на неолиберализмот. Тие, решенија за неподносливата економска и социјална состојба на засегнатите граѓани бараат во автономија, односно сакаат да воспостават народна власт, автономна од федералната. Тие досега се ословувани и како комунисти, социјалисти, анархисти, меѓутоа тие себеси се нарекуваат едноставно – Запатисти, со идеологија која досега не е сретната и ја нема во ниеден учебник.

Инспирација и дух на целото Движење е дејноста на Емилијано Запата (водачот на легендарната револуција во 1910 година во Мексико, кој со својата Ослободителна Армија на Југот и десперадосите предводени од Панчо Вила успеаа да издејствуваат аграрна реформа).

Во 1994, светот го потресоа повторно мексиканските револуционери, новото Запатиста движење, кое тајно дејствуваше уште од 1983 – веројатно првата револуционерна организација која во своите декларации има одредби дека граѓаните имаат полно право да се одречат од Револуцијата ако таа не ги застапува нивните интереси, и дека тие доколку го чујат тоа незадоволство веднаш ќе се повлечат.

Симболично, на 1 јануари 1994, кога на сила стапи и НАФТА (Северноамериканската спогодба за слободна трговија) герилците на ЕЗЛН излегоа со осуда на Спогодбата во име на сиромашното домородство во Америка, и барање за почитување на основните човекови права и слободи на жителите (домородците) од најзасегнатиот регион Чиапас (луѓе чива земја е одземена, врз нив се врши тортура, а гладот и болестите се нивен смртен непријател), со немилосрдна критика на тогашната влада и претседателот Салинас. Нивните барања беа децидни, недвосмислени, остри. Но, иако беа наоружени (не до заби – всушност Движењето никогаш не било милитантно, но во нивните одредби стои дека тие не го исклучуваат таквиот начин), тие не си дозволија да изпукаат први куршум. Вооружените судири започнаа во втората недела по нападите од страна на полицијата и војската на Мексико, а со минимален интензитет траеа до 1996 бидејќи власта инсистираше на мировни преговори, завршувајќи со спогодбата за автономија на Чиапас. Сепак, револуцијата беше далеку од готова.

Но, наместо подобрување на состојбата во регионот, новиот претседател Зидило го зголеми присуството на воени трупи во Чиапас и не презеде некои крупни чекори во преземање на мерки кои неговата Партија на Демократската Револуција ги вети. Исто така, од страна на власта биле формирани паравојски кои имале за задача да вршат напади врз ЕЗЛН. Во еден таков напад на 22 декември 1997, за време на црковна служба, беше извршен масакр врз 45 лица.

Запатистите не можеа да преземат ништо бидејќи бројно беа инфериорни, па се ориентираа кон мирни протести и ширење на дејноста низ светот. Главен нивен гласник беа Rage Against the Machine, кои на своето видео/двд издание за големиот концерт The Battle of Mexico City, монтираа цел документарец за Движењето, револуцијата и ситуацијата во Мексико. Зак Де Ла Рока исто така ја напиша поемата „Сеќавање на мртвите“ (поемата која јас ја препеав), посветена на Рамона, една од главните личности после Маркос во Армијата (која почина пред 2-3 месеца). РАТМ исто така, на повеќе наврати ја изведуваа и песната Zapata’s Blood (текстот тука).

За време на бранувањата во Мексико, се случија и студентските бунтови во 1999 откако беше решено партиципацијата од 2 цента да се качи на 150 долари за семестар. Но, некакво поврзување на Движењето и студентите не постои, освен дека главна цел и на двете беше естаблишментот, особено претседателот Зидило.

Движењето, иако се шпекулираше дека замира, сепак дејствуваше меѓу народот, далеку од медиумите. Во меѓувреме во Мексико за прв пат по 1910 (повторно коинциденција со Запата) на власт дојде опозиционер – Винсенте Фокс, кој е актуелен претседател на Мексико. Запатистите, чувствувајќи дека нивниот углед како револуционери опаѓа поради про-реформската платформа на претседателот, извршија марш низ Мексико Сити, каде што ја промовираа својата идеја за создавање 32 автономни општини во Чиапас, како би се постигнало уште поавтономно владеење во регионот. Тие исто така, оваа идеја ја изнесоа пред Конгресот. Сево ова му дојде како реакција на тоа што властите постојано ги заташкуваа работите кои беа обврзани да ги исполнат според договорите со Армијата. Секако дека и овој марш, заврши со првично прифаќање на условите од страна на властите колку да се смири ситуацијата, за подоцна тотално да ги отфрлат.

Претседателот, исто така воопшто не интервенираше во поглед на остварувањето на барањата на ЕЗЛН, но сепак тој се заложи за уставни промени (битни промени, како на пр. воведување на неприкосновеност на приватната сопственост и правото на тајно гласање), кои беа донесени на 14 август 2001 – ден по потпишувањето на рамковниот договор во Охрид (повторно куриозитет – и кај нас во поглед на човекови права).

Во тој период властите наводно вршеле огромни акции во Чиапас, многу Запатисти биле фатени, некои и егзекутирани, но никој не може да каже ништо за нив, бидејќи цело време го кријат својот идентитет позади маски и имаат партизански имиња. Велат дека и самите меѓу нив не си ги знаат личните податоци. Се проширија гласини дека водачот Маркос е убиен, дека Движењето било подмитено, дека и ЦИА вмешала прсти, со згаснувањето на РАТМ секна и нивната актуелност, но само повремени соопштенија и написи на Интернет даваа на знаење дека тие сепак се држат и повторно се готват бунтови.

Сепак, во 2002, проструи информација дека било пратено писмо, потпишано од Маркос, до шпански соработник, во кое буквално тој го обвинува империјализмот од 15 век, Колумбо и колонизацијата за она што денес неговите сонародници го трпат, и во кое наводно изразува поддршка на ЕТА, што предизвика навистина големи контроверзи, и поради суштината, и поради тоа што Маркос се фокусирал на сосема небитни работи, кои немаат ништо со интересите на засегнатото население во Чиапас. Сепак, премногу сомнителни се околностите за да се верува дека тоа бил Маркос или не и дали тоа писмо воопшто постои.

Во октомври 2004, конечно се огласи „вистинскиот“ Маркос (можеби тоа е некој нов герилец, но бидејќи сите соопштенија ги изнесуваат писмено, никој не може да потврди или демантира). Тој излезе со контроверзни вести дека властите ги протеруваат мештаните во Чиапас со цел да го узурпираат најплодниот и најбогатиот со нафта регион во целата земја. Тој ја повика и меѓународна помош, а мексиканската власт не демантираше дека населението е протерано, туку само го разводни обвинувањето дека „тие биле протерани за нивно добро (во резервати)“.

Во 2005, ЕЗЛН гласно најави дека се враќа на политичката сцена со Шестата Декларација за која ќе стане збор подоцна. Исто така, во писма адресирани до многу медиуми, Маркос ги осуди и се огради од трите големи политички партии во Мексико, а ЕЗЛН ја нарече „ред алерт“. На 28 јуни, кога ја промовираа „Другата Кампања“, и ја објавија Шестата Декларација, тие соопштија дека извршиле еден вид внатрешни реформи, со цел да се адаптираат на политичката борба. Тие исто така прогласија сојуз со работниците, фармерите, студентите, просветните работници, со сите граѓани кои наоѓаат бар некој заеднички интерес со нив, било да е од градовите, или од селата.

На 1 јануари 2006, започна турнејата на ЕЗЛН низ сите 31(32) мексикански држави која станува се помасовна. Мотото е токму „Другата Кампања“, нивниот водач е Делгадо Зеро (тоа е јавното име на Маркос), патуваат целосно невооружени. Оваа година е изборна во Мексико (се бира и претседател и конгрес), а Движењето делува за сега целосно независно од политичките партии и е строго фокусирано на човечките права (особено на домородците) и автономијата на Чиапас регионот, и спречувањето или модифицирањето на приватизацијата на стратешките објекти.

Еве и дел од интервјуто на Маркос, во кое тој зборува за социјалниот аспектот на Декларацијата, кој се однесува и на луѓето кои во безизлез пребегнале преку границата со САД, луѓе кои сепак ја делат истата судбина. Маркос, всушност ги повикува и нив да станат.

Имате ли некоја порака за (народот на) САД, особено за Чиканосите[2] и Латиносите?

DZ: Па, тоа што го видовме за време на нашиот престој додека се обидувавме да ја пренесме нашата порака – имено ние досега поминавме низ Chiapas, Quintana Roo, Yucatan, Campeche, Tabasco, и бевме во Veracruz – беше болката на народот кој е на дното. Тие чувствуваат дека не им било така пишано, тоа не е нивна судбина, знаат дека немале лоша среќа,и дека не се таму (протерани) од „туристички побуди“, како што мексиканската влада сака тоа да го престави. Впрочем, тоа е дел од процесот на страдање кој ни го доверуваат нам. Тие чувстуваат, а ние го делиме истото чувство, дека еден дел (од нас) е надвор и далеку (во САД), тој еден дел се мажите и жените со латинско потекло, или мексиканско, или Мексиканци кои ја преминале границата – тоа се тие таму.

Како што кажувавме и кажуваме, пристапот на Шестата Декларација на Лакадониската Џунгла[3] е да ги натера луѓето да се запрашаат „Кои сме? Каде сме? Што сакаме да сториме?“ Знаеме дека има голем број луѓе кои сочувствуваат и се соживуваат со Шестата Декларација (и во САД), и со Другата Кампања. И ние инсистираме дека со неа им го даваме потребниот простор, (можноста) да го заземат своето место, место веднаш до оние кои се на оваа страна (на границата).

Тоа што ја предизвикува болката отаде границата, што симболизира смрт, маргинализација, еден вид на апартхејд – не` тера да бидеме конструктивни, и да ја премостиме таа граница со жилава борба, со дигнитет. „Другата Кампања“ може да им го даде тоа, тој простор кој им треба на луѓето. Никој нема да се заложи за нив, никој нема да говори во име на Мексиканците или Чиканосите на таа страна, туку тие самите можат да создадат свој простор, да го бранат, да зборуваат за самите себеси, да ги објаснат причините зошто се таму, со какви се` тешкотии се соочуваат, и дали биле способни да дејствуваат како бунтовништво и отпор на таа друга страна..(...)

Во контекст на се`, еве го и Запатиста блогот, под мотото „бидете Запатиста каде и да сте“. Сепак, тој е видно запустен. Еве го и Insurgente Radio, по примерот на Кастро. И една доста прегледна архива на коминикеата, со превод на англиски јазик.

Целосно пишано и преведено од Анастас Вангели. Правата се задржани – Вуна (с) 2006

Извори кои се користени се Wikipedia и Ashville Global Report и помал број други статии.

Фусноти:

[1] Subcomandante Insurgente Marcos е една од најбитните фигури во Мексико, себеси се претставува како портпарол и гласник на ЕЛЗН, меѓутоа упатените велат дека тој е еден од главните креатори и дејци на Армијата.

[2] Чиканосите се мексикански економски емигранти во САД, прва или втора генерација, кои тешко се интегрираат во урбаните средини и затоа се приморани да живеат гетоизирано по перифериите на градовите.

[3] Шестата Декларација (Sexta Declarición de la Selva Lacandona) е уште една во низата декларации на ЕЛЗН, од кои првата ја имаа објавено уште во 1993, во кои ги изнесоа своите ставови, но и визии за Мексико и за светот, и според кои декларации тие ја спроведуваат својата политика. Оваа декларација беше објавена на 28 јуни 2005 – текстот на декларацијата тука.

Тагови: EZLN, Zapata, Zapatista, Mexico, RATM, Rage, USA, ЕЗЛН, Запата, Запатиста, Мексико, САД, Вуна, Macedonia, Macedonian.